Het was ergens tussen het Kursaal en het Zeeheldenplein in Oostende dat ik het jaren geleden, als lagereschoolkind, voor het eerst zag: het magische natuurfenomeen zeevonk. Het was niet zo felblauw als je op foto’s soms ziet maar wel duidelijk zichtbaar in de golven.
Vanop de zeedijk zag ik een schijn in de golven. Er was toen nog geen internet om op te zoeken wat ik precies zag maar het bleef me bij. Later leerde ik dat dit zeevonk was. Soms zag ik het jaren niet, wat het des te specialer maakte als het dan wel weer opdook.
De laatste jaren zie je de zeevonk vaker opduiken. In de media en in zee. Zelfs in de winter kan je deze speciale oplichtende algen soms spotten. En ook de voorbije week zag ik meermaals (en op verschillende plaatsen aan de kust) zeevonk. De ene keer eerder groenachtig, de andere keer echt neon blauw.
Wat is zeevonk?
- Wetenschappelijke benaming: Noctiluca scintillans
- Engelse benaming: Sea sparkle
- Franse benaming: étincelle de mer
Zeevonk zijn eencelligen (tot 1 mm groot) die in zout water van koelgematigde tot subtropische klimaten voorkomen. Er bestaan ook tropische soorten maar ik hou het in dit artikel op de zeevonk die we aan de Belgische kust kunnen zien.
Als het zeewater warmer wordt, groeien deze algen in sneltempo. Overdag lijkt het een oranjebruine slijmerige massa. ’s Nachts, als het donker is, lichten de algen op bij beweging (zoals waar de golven omslaan of als je door het water loopt). Ze geven dan een groen tot felblauw licht. Dit fenomeen heet bioluminescentie. Wie meer wil weten over de chemische reactie die het licht veroorzaakt, verwijs ik graag door naar dit uitgebreide artikel. Het is een soort beschermingsmechanisme die de alg voor predators moet beschermen.
De flits die de zeevonk geeft duurt slechts een tiende van een seconde. Door de massa kan je het beter zien en lijkt het licht langer aan te houden. Als er veel zeevonk aanwezig is, weet je niet waar eerst gekeken!
Is zeevonk schadelijk? Op zich is het onschuldig fytoplankton maar bij sterke algengroei, stijgen ook de hoeveelheden ammoniak in het water wat dan wel schadelijk kan zijn voor het leefmilieu en voor de mens huidirritatie en ademhalingsmoeilijkheden kan opleveren.
Wanneer en waar kan je zeevonk zien?
Als het warm genoeg is, dan groeien deze algen massaal en zorgen ze, bij beweging in het water, voor een groen tot felblauw spektakel. Echt bijzonder! Je hebt een portie geluk nodig om het te zien. Er zijn wel wat zaken waar je rekening mee kan houden voor je midden in de nacht naar het strand trekt maar het valt niet echt te voorspellen waar en wanneer de zeevonk zal opduiken.
Zeevonk kan je ruwweg van eind april tot begin september zien. Ook weet ik van iemand die het al eens in februari zag. Het zou vooral de temperatuur zijn die bepalend is (wat niet echt klopt met de waarneming in februari dus wellicht weten we nog veel niet over zeevonk). Is het meerdere dagen na elkaar meer dan 20-25°? Dan is de kans groot dat je zeevonk kan zien. Zeker als het ook nog eens relatief windstil (minder dan 10km/u) is. Bij veel wind of regen ‘zinken’ de algen dieper in zee en kan je het fenomeen dus helaas niet zien. Als de zee weer rustiger is, zullen ze vanzelf weer aan de oppervlakte komen drijven. Zeevonk kan niet zo goed zwemmen. Als het ergens gespot is, blijft het dus vaak langere tijd op dezelfde plaats (bij een rustige zee).
Opgelet, aan de Belgische kust is het verboden te zwemmen als de redders er niet zijn. ’s Nachts met je voetjes in het water kan maar wees extra voorzichtig! Sinds de zandopspuitingen ligt het strand aan de waterkant er nogal hobbelig bij en op bepaalde plaatsen gaat het plots erg diep!
Zeevonk zien aan de Belgische kust?
Door alle foto’s op sociale media van zeevonk aan de Nederlandse kust, zou je er verkeerdelijk van uit kunnen gaan dat je bij ons aan de Belgische kust minder vaak zeevonk ziet. Ik ga niet zeggen dat ik het elk jaar zie – het blijft een zeldzaam fenomeen en ik zit ook niet elke nacht op het strand – maar je kan het dus zeker ook aan de Belgische kust zien!
Als we wat later op het strand blijven of na een terrasje langs de zeedijk terug naar huis wandelen, hebben we soms spontaan prijs. Kom je doelbewust naar de kust, check dan even het weerbericht. Windstille dagen zijn de beste. Vergeet ook niet de golfhoogte (via kustweerbericht.be of windguru) te checken!
Tip: installeer je voor de zonsondergang al op het strand. De zon zien zakken in zee is ook een prachtig natuurfenomeen!
Zeevonk fotograferen
Zeevonk fotograferen is een ander verhaal. Meestal geniet ik gewoon van het spektakel. Zeker in pre-Instagramtijden kwam het gewoon niet in me op om er foto’s van te (proberen) nemen. Deze week heb ik 2 keer een poging gewaagd. De eerste keer ben ik al vrij snel gestopt. Gisteren toch wat langer geprobeerd en van de ruim 100 foto’s zijn er een paar waar je het fluorblauwe licht kan zien, waarvan een beperkte selectie in dit artikel. Over scherpe foto’s spreken we zelfs niet, haha. Alle tips welkom!
Mijn fototoestel blijkt ook helemaal niet geschikt voor nachtfotografie. Met mijn smartphone had ik nog de beste resultaten. Bijkomend: als je naar het schermpje van je fototoestel of smartphone zit te turen, moeten je ogen zich eerst weer aan de duisternis aanpassen om de zeevonk beter te kunnen zien.
Het volgende op mijn bucket list? Gaan duiken tussen de zeevonk!
Pin for later
Oorspronkelijk bericht: 21 juni 2020, laatste update: 27 augustus 2023
Wij zijn gisterenavond op jacht geweest in Cadzan, maar zonder succes. Als de omstandigheden gunstig zijn, wagen we onze kans nog wel een keer elders. Om het te fotograferen, werk je best met een statief en moet je je camera manueel instellen (als je dat kan): hele hoge ISO, een zo groot mogelijk diafragma en een lange sluitertijd. Best manueel scherpstellen (in zo’n donkere omstandigheden kan je bv. even met je smartphone lichten op iets en dan scherpstellen. Succes!
Thanks! Volgende keer eens proberen als de omstandigheden voor zeevonk weer top zijn. Ik denk dat het voor nu even gedaan zal zijn. Zie vooral wind en regen op het weerbericht staan.